Pomnik upamiętniający bitwę pod Płowcami
We wrześniu 1331 r. miało dojść do wspólnego ataku wojsk czeskich i krzyżackich na Królestwo Polskie. Krzyżacy zamierzali zająć Kujawy, a Czesi Wielkopolskę.
Licząca około 7 tysięcy ludzi wyprawa krzyżacka wyruszyła spod Torunia 12 września 1331 r. Kierowała się przez ziemię dobrzyńską i Płock w kierunku Kalisza, gdzie wyznaczono miejsce spotkania z oddziałami czeskimi. Czesi jednak nie pojawili się pod Kaliszem, a Krzyżacy po kilkudniowym oczekiwaniu zawrócili na północ.
Za wycofującymi się wojskami krzyżackimi podążała licząca około 5000 ludzi polska armia dowodzona przez króla Władysława Łokietka, któremu towarzyszył syn, królewicz Kazimierz. 26 września 1331 r. Krzyżacy podeszli w okolice kujawskiego Radziejowa. Następnego dnia o świcie, dowodzący Krzyżakami komtur krajowy chełmiński Otto von Luterberg podzielił swoje wojska na dwie części. Około 2/3 dowodzonych przez niego oddziałów skierowało się na wschód w celu zdobycia Brześcia Kujawskiego. Pozostała część armii zakonnej, pod wodzą wielkiego marszałka zakonu Dietricha von Altenburga, pozostała w obozie na Polach Radziejowskich, strzegąc taborów i łupów zdobytych podczas wyprawy. Moment ten wykorzystały wojska królewskie, które pod osłoną porannej mgły niepostrzeżenie zbliżyły się do armii krzyżackiej Altenburga. Około godziny 9:00 na Polach Radziejowskich rozpoczęła się zacięta bitwa, która trwała niemal do południa, przerywana dwukrotnie dla odpoczynku. Przełomowym momentem był upadek wielkiej chorągwi zakonnej, co spowodowało panikę wśród oddziałów krzyżackich i ich ostateczną klęskę. Tylko niewielka część wojsk krzyżackich zdążyła zbiec w kierunku Brześcia Kujawskiego. Większość zginęła lub dostała się do polskiej niewoli.
Po zakończeniu walki na Polach Radziejowskich, oddziały królewskie skierowały się w kierunku Brześcia Kujawskiego, aby zaskoczyć wojska krzyżackie oblegające ten gród i odnieść kolejne zwycięstwo. Wczesnym popołudniem, w okolicy Płowiec armia polska napotkała siły krzyżackie powracające od strony Brześcia, na wieść o porannej bitwie. Początkowo przewagę miała strona polska, lecz wraz z pojawianiem się coraz większej ilości wojsk krzyżackich, walka wyrównała się. W pewnym momencie, zmęczone trwającymi od rana walkami, rycerstwo małopolskie zaczęło się wycofywać. Spokojny początkowo odwrót przerodził się w ucieczkę części oddziałów małopolskich. Sytuacja stała się na tyle trudna, że królewicz Kazimierz, na polecenie Łokietka, zatroskanego o los jedynego następcy, został ewakuowany z miejsca bitwy. Wycofanie się Małopolan zmusiło także pozostałą część armii królewskiej do odwrotu.
O zmierzchu na polu bitwy pozostali już tylko Krzyżacy. Lecz i oni, po zebraniu ciał poległych braci zakonnych i zabiciu większości polskich jeńców, wycofali się do Torunia.
Starcie było bardzo krwawe. Biskup włocławski Maciej relacjonował, że na polu bitwy odnaleziono 4187 ciał poległych z obu stron. Przyjmuje się, że z wojska królewskiego zginęło około 2000 ludzi, a straty krzyżackie mogły wynosić nieco więcej.
Bitwa pod Płowcami była starciem mającym miejsce jednego dnia – 27 września 1331 r., ale składającym się z dwóch części. Pierwsza, poranna faza, stoczona na Polach Radziejowskich, zakończyła się zdecydowanym zwycięstwem strony polskiej. Popołudniowe walki z głównym oddziałem krzyżackim pod Płowcami nie były już dla wojsk królewskich tak szczęśliwe i ta część bitwy mogła zostać uznana przez Krzyżaków za zwycięską. Taki bieg wydarzeń spowodował, że obie strony uznały się za zwycięzców. Pole bitwy utrzymały wojska zakonne, co w średniowieczu traktowane było jako znak zwycięstwa. Jednak ogromne straty poniesione przez armię zakonną zmusiły ją do przerwania kampanii i opuszczenia Kujaw. Nie doszło więc do planowanego na 1331 r. całkowitego zniszczenia państwa polskiego. Sukces strategiczny odniosła zatem niewątpliwie strona polska.
Dla zjednoczonego w 1320 r. Królestwa Polskiego bitwa płowiecka była także szczególnie ważnym wydarzeniem moralnym. Po raz pierwszy wojska polskie stanęły w polu do bitwy z niezwyciężonym do tej pory wojskiem zakonnym. Strona polska umiejętnie wykorzystała starcie do celów propagandowych. Łokietek po bitwie tryumfalnie wjechał do Krakowa. Prowadzono przed nim wziętego podczas bitwy do niewoli komtura bałgijskiego Henryka Reuss von Plauena i kilkudziesięciu innych ważnych jeńców krzyżackich.
Jak dojechać:
Pomnik upamiętniający bitwę znajduje się we wsi Płowce około 8 km od Radziejowic i około 18 km od Brześcia Kujawskiego. Jadąc drogą krajową nr 62 od Radziejowa w kierunku Brześcia Kujawskiego pomnik zobaczymy na prawo od drogi nr 62, tuż przy zajeździe „Łokietek”. Wzdłuż drogi nr 62 znajduje się niewielki parking.
Płowce to wieś położona w powiecie radziejowskim, w województwie kujawsko-pomorskim.
Zwiedzanie:
Teren wokół pomnika jest otwarty i przez cały czas dostępny do zwiedzania.
Od kilkunastu lat, w pobliżu pomnika, organizowane są w lecie rekonstrukcje bitwy pod Płowcami.
Źródła wykorzystane do stworzenia wpisu:
- P. Strzyż, Płowce 1331, Warszawa 2009,
- H. Samsonowicz, Łokietkowe czasy, Seria: Dzieje Narodu i Państwa Polskiego, Kraków 1989,
- L. Olchowik-Adamowska, K. Kunicki, T. Ławecki, T. Malarski, Pola i miejsca bitewne w Polsce, Warszawa 2014,
- https://pl.wikipedia.org/wiki/Bitwa_pod_P%C5%82owcami – stan na 9 kwietnia 2016 r.