Wał grodziska w Wiślicy – widok od strony zewnętrznej

Okazałe grodzisko w Wiślicy położone jest na gipsowej wyniosłości znajdującej się pośród starorzeczy Nidy. Zachowany nasyp ma od zewnątrz wysokość 8 – 11 m, licząc od dna doliny, a od strony majdanu jego wysokość wynosi 2,5 – 3 m. Wał jest pojedynczy, o obwodzie około 390 m i szerokości wynoszącej obecnie ponad 20 m. Kasztelański gród w Wiślicy był położony w strategicznym miejscu, strzegł przeprawy przez Nidę przy ważnym trakcie z Krakowa do Sandomierza.

Grodzisko ma kształt zbliżony do trójkąta. Zajmuje około 0,7 ha. Prawdopodobnie gród miał początkowo powierzchnię około 0,25 ha i był stopniowo rozbudowywany. Archeolodzy i historycy toczą spory odnośnie jego datowania. Najczęściej przyjmuje się, że gród funkcjonował od X do XIV wieku, a jego dzieje są dzielone na trzy etapy – fazy. Pierwsza faza w historii grodu to okres mniej więcej od przełomu IX i X wieku do połowy X wieku. Druga faza nastąpiła tuż po pierwszej i trwała do przełomu XI i XII wieku, kiedy to doszło do zniszczenia grodu. Potem nastąpiła długa przerwa w zasiedleniu. Trzecia, ostatnia faza zabudowy grodu łączona jest z okresem walk Łokietka o tron krakowski na przełomie XIII i XIV wieku.

Fragment majdanu grodziska w Wiślicy

Wał z najstarszego okresu był zbudowany w technologii przekładkowej i miał szerokość 5 – 7 m. U schyłku XIII wieku zbudowano mur z kamieni łączonych zaprawą, które biegły po śladzie widocznych do dziś umocnień. Po zewnętrznej stronie muru istniał wał drewniano-kamienno-ziemny, szeroki na ponad 4 m. Wał otoczony był płytką fosą o głębokości około 60 cm i szerokości do 7 m.

W centralnej części majdanu grodziska archeolodzy odkryli ślady kilkudziesięciu domów półziemiankowych pochodzących z różnych okresów użytkowania grodu. Konstrukcje te miały powierzchnię od 13 m² do 22 m², były zagłębione w ziemi około 0,5 m poniżej ówczesnego poziomu gruntu. Posiadały drewniane podłogi. Domy były regularnie rozplanowane, wzdłuż wytyczonych ulic. Półziemianki ogrzewano kopułkowymi piecami, umieszczanymi w narożach.

Dom o niezwykłych fundamentach – wykonanych z kryształu gipsu – uznawany jest za siedzibę naczelnika grodu. Odkryto również studnię, zbiornik – cysternę na wodę deszczową oraz ślady 5 budynków gospodarczych.

Na majdanie grodziska odnaleziono skarb monet Bolesława Śmiałego i Władysława Hermana z lat 1080 – 1100. W zachodniej części grodziska widoczny jest pomnik przyrody nieożywionej – wysoka na 5 m gipsowa skała.

Jak dojechać:

Wiślica jest siedzibą gminy wiejskiej położonej w powiecie buskim, w województwie świętokrzyskim, 70 kilometrów na północny wschód od Krakowa. W Wiślicy krzyżuje się droga wojewódzka nr 776 i nr 771.

Grodzisko w Wiślicy znajduje się w linii prostej około 500 m na południowy wschód od bazyliki w Wiślicy. Spacerując od strony bazyliki wzdłuż drogi nr 771, po przejściu około 200 m, skręcamy w lewo w ul. Kilińskiego. Idąc nią prosto około 500 m, dojdziemy do grodziska.

Wędrując w kierunku grodziska, po prawej stronie ul. Kilińskiego zobaczymy tablicę informującą o miejscu położenia kościoła murowanego św. Marcina z 1517 r. Była to świątynia jednonawowa, o trzech ołtarzach, zbudowana z wapienia. Na powierzchni nie dostrzegłem śladów tego kościoła. Pod fundamentami kościoła św. Marcina odkryto relikty rotundy z XII wieku oraz otaczającego ją cmentarza.

Nieco dalej, również po prawej stronie znajduje się niewielki pagórek – Psia Górka, na którym na mocy wyroku sądu z 1389 r. rycerz Gniewosz z Dalewic został zobowiązany „odszczekać” swój zarzut niewierności skierowany wobec królowej Jadwigi Andegaweńskiej. Rycerz musiał wejść pod ławę i głośno powiedzieć „zełgałem, jako pies”, a następnie trzy razy zaszczekać. Stąd wzięła się nazwa pagórka.

Współrzędne GPS dla Wiślicy: 50°20′48″N 20°40′25″E

Zwiedzanie:

Wstęp na grodzisko jest wolny przez cały rok.

Źródła wykorzystane do stworzenia wpisu:

1. J. Poleski, Małopolska w VI – X wieku. Studium Archeologiczne, Kraków 2013,
2. J. Poleski, Katalog grodzisk z VIII – X w. z terenu Małopolski, Kraków 2013,
3. P. Kardyś, Wiślica w średniowieczu i w okresie wczesnonowożytnym. Studia z dziejów miasta, Kielce 2006,
4. http://wislica.pl/144/grodzisko.html – stan na 3 lipca 2016 r.,
5. http://wislica.pl/152/psia-gorka.html – stan na 3 lipca 2016 r.,
6. Tablica informacyjna kościoła św. Marcina.