Kościół w Jawiszowicach
Drewniany kościół pw. św. Marcina w Jawiszowicach został zbudowany w 1692 r. Stanął w miejscu wcześniejszej świątyni drewnianej, podpalonej, jak głosi miejscowa tradycja, przez syna organisty. Także obecny kościół miał kontakt z ogniem. W 1968 r. podpalacz podłożył rozżarzony węgiel w podcieniach. Pożar udało się ugasić, lecz ślady tego wydarzenia są widoczne do dziś. Kolejna próba spalenia świątyni miała miejsce w 2010 r., choć tym razem skończyło się tylko na niewielkich zniszczeniach siatki zabezpieczającej podcienia. Dokonana w ostatnim czasie inwestycja w nowoczesny system gaśniczy ma ochronić kościół przed skutkami działalności nowych pokoleń podpalaczy.
Kościół w Jawiszowicach składa się z trzech części – nawy, trójbocznego prezbiterium oraz wieży – otoczonych podcieniami. Głównym budulcem kościoła było drewno modrzewiowe, choć konstruktorzy wykorzystywali również dębinę, drewno jodłowe i świerkowe.
W zewnętrznej sylwetce kościoła góruje słupowa wieża, która ma lekko pochyłe ściany obite gontem. U jej szczytu znajduje się oszalowana deskami izbica, zwieńczona ażurową latarnią z cebulastym hełmem.
Wielopołaciowy jednolity dach gontowy został dostosowany do szerokości nawy. Spowodowało to powstanie nad węższym prezbiterium dużych okapów trzymających się na specjalnych wspornikach. Takie rozwiązanie jest rzadko spotykane w innych kościołach z tego okresu. Pośrodku kalenicy znajduje się niewielka sygnaturka zakończona ażurową latarnią, podobną do tej na wieży.
Ściany nawy i prezbiterium mają konstrukcję zrębową. Nie zostały oszalowane, co pozwala przyjrzeć się łączeniom belek. Wrażenie robią ogromne dębowe bale widoczne w podwalinach kościoła.
Kute drzwi z prezbiterium do zakrystii
Prezbiterium i nawa są wewnątrz pokryte polichromiami namalowanymi w latach dwudziestych ubiegłego stulecia. Ołtarz główny został wykonany około 1700 roku. Ołtarze boczne są neogotyckie, stworzono je w XIX wieku. Cennym elementem wewnętrznego wyposażenia są kute drzwi z prezbiterium do zakrystii, które pochodzić mogą z poprzedniego, spalonego kościoła w Jawiszowicach.
W prezbiterium eksponowana jest wykonana około 1370 r. pieta z kapliczki na Olszynach. Zabytek zachował się do naszych czasów w przydrożnej kapliczce. Po odkryciu jego wartości przez naukowców, został zabezpieczony i przeniesiony do wnętrza kościoła.
W jawiszowickiej świątyni znajduje się również kilka barokowych obrazów oraz rokokowa ambona.
Chrzcielnica lub fragment kolumny XI – XIV w.
Jak dojechać:
Kościół znajduje się przy Placu św. Marcina 1 w Jawiszowicach, w powiecie oświęcimskim, w województwie małopolskim, 72 km na południowy zachód od Krakowa.
Współrzędne GPS: 49°57′36,5″N 19°08′05,3″E
Zwiedzanie:
Kościół leży na Szlaku Architektury Drewnianej i każdego roku jest udostępniany do nieodpłatnego zwiedzania w okresie letnim od 1 maja do 30 września.
tel. 32 21 11 409
Źródła wykorzystane do stworzenia wpisu:
- P. Kutaś, Szlak Architektury Drewnianej w Małopolsce, Zakrzów 2013,
- Książeczka: Parafia św. Marcina Jawiszowice, 2015,
- https://pl.wikipedia.org/wiki/Ko%C5%9Bci%C3%B3%C5%82_%C5%9Bw._Marcina_w_Jawiszowicach – stan na 23 czerwca 2016 r.,
- http://www.drewniana.malopolska.pl/?page=obiekty&id=62 – stan na 23 czerwca 2016 r.,
- http://www.jawiszowice.katolik.bielsko.pl/ – stan na 23 czerwca 2016 r.
