W latach pięćdziesiątych XVII wieku prawosławny patriarcha Moskwy i całej Rusi Nikon przeprowadził reformę liturgii, która miała na celu powrót do dawnych wzorów opartych na tekstach greckich. Część wiernych i duchowieństwa sprzeciwiała się jednak zmianom, uznając za niedopuszczalne jakiekolwiek modyfikacje świętych tekstów ruskich. Doszło do schizmy, w wyniku której z rosyjskiej cerkwi wydzielili się staroobrzędowcy, zwani też starowiercami, którzy pozostali przy dawnych rytach i obrzędach. Staroobrzędowcy nie posiadali własnego biskupa, nie mogli więc wyświęcać nowych duchownych. Na przełomie XVII i XVIII wieku podzielili się oni na kolejne odłamy: popowców, którzy posiadali duchownych przechodzących do nich ze zreformowanej przez Nikona Rosyjskiej Cerkwi Prawosławnej, oraz bezpopowców, którzy uznali, że kapłaństwo wygasło, a jedynym prawdziwym przewodnikiem jest Jezus Chrystus.
Prześladowani przez władze carskie starowiercy uciekali w niedostępne rejony Rosji oraz za granicę. Do Rzeczpospolitej napłynęli w pierwszej połowie XVIII stulecia.
W położonych niedaleko Augustowa Gabowych Grądach działa parafia bezpopowców należąca do Wschodniego Kościoła Staroobrzędowego. Wspólnota modli się w zbudowanej w 1948 r. molennie. Jest to niewielka, orientowana, drewniana świątynia posadowiona na kamiennej podmurówce. Molenna w Gabowych Grądach powstała na planie prostokąta, w miejscu zniszczonej w czasie II wojny światowej poprzedniczki. Od zachodu przylega do niej trzykondygnacyjna wieża – dzwonnica zwieńczona cebulastą kopułą z kulą i krzyżem. W jej przyziemiu znajduje się przedsionek i wejście z dwuskrzydłowymi drzwiami. Ściany zewnętrzne oszalowano pomalowanymi deskami, które ładnie kontrastują z niebieskimi obramowaniami, łukowo zakończonych, białych okien. Dwuspadowy dach molenny oraz namiotowy dach dzwonnicy przykryto blachą.
Nabożeństwu przewodzi nastawnik z miejsca zwanego klirosem, czyli wydzielonego barierką podwyższenia znajdującego się przed ikonostasem. W molennie ikony stoją na półkach ściany wschodniej. W świątyni nie ma ołtarza, ponieważ nastawnik nie jest duchownym i nie może sprawować sakramentów.
Bezpopowcy są podzieleni na wiele odłamów, co jest efektem licznych rozbieżności doktrynalnych i liturgicznych. W samych Gabowych Grądach doszło do sporów, które zaowocowały powstaniem w tej miejscowości Staroprawosławnej Cerkwi Staroobrzędowców – związku wyznaniowego wpisanego w 2013 r. do rejestru kościołów Ministerstwa Administracji i Cyfryzacji.
Jak dojechać:
Molenna znajduje się w Gabowych Grądach, wsi w gminie Augustów, w województwie podlaskim, 11 kilometrów na południe od Augustowa.
Współrzędne GPS: 53°45′27,00″N 22°57′50,38″E
Zwiedzanie:
Molennę można oglądać tylko od zewnątrz.
Źródła wykorzystane do przygotowania wpisu:
-
https://pl.wikipedia.org/wiki/Molenna_w_Gabowych_Gr%C4%85dach – dostęp 30 lipca 2017 r.,
-
https://pl.wikipedia.org/wiki/Wschodni_Ko%C5%9Bci%C3%B3%C5%82_Staroobrz%C4%99dowy – dostęp 30 lipca 2017 r.,
-
https://pl.wikipedia.org/wiki/Staroobrz%C4%99dowcy – dostęp 30 lipca 2017 r.,
-
https://pl.wikipedia.org/wiki/Reforma_liturgiczna_patriarchy_Nikona – dostęp 30 lipca 2017 r.,
-
https://pl.wikipedia.org/wiki/Staroprawos%C5%82awna_Cerkiew_Staroobrz%C4%99dowc%C3%B3w – dostęp 30 lipca 2017 r.,
-
http://www.wspolczesna.pl/wiadomosci/augustow/art/4876541,gabowe-grady-starobrzedowcy-maja-nowa-cerkiew-modla-sie-u-nastawnika,id,t.html – dostęp 30 lipca 2017 r.
