Kolegiata w Wiślicy
Do niedawna wielu historyków uważało, że Wiślica, miejscowość położona przy ważnej przeprawie przez rzekę Nidę, była już w IX wieku siedzibą księcia Wiślan. Miała o tym świadczyć informacja o potężnym księciu siedzącym „w Wiślech” zawarta w tzw. legendzie panońskiej, czyli w żywocie św. Metodego. W wyniku prowadzonych od 1949 r. badań archeologicznych ustalono jednak, że najstarszy gród w Wiślicy powstał najwcześniejszej na przełomie IX i X wieku i nie był to ośrodek na tyle duży, aby uznać go za stolicę wielkiego plemienia. Książę wzmiankowany w legendzie panońskiej musiał więc mieć swój główny gród w Krakowie, a nie w Wiślicy.
Tablica fundacyjna kolegiaty
W XI wieku funkcjonowały w Wiślicy obok siebie dwa grody, pomiędzy którymi rozwijała się osada handlowa. W 1135 r. najazd Połowców poważnie zniszczył Wiślicę, co jednak nie zahamowało jej rozwoju. W latach 1166 – 1173 Wiślica była stolicą niewielkiego księstwa wydzielonego z dzielnicy sandomierskiej dla Kazimierza Sprawiedliwego. Prawdopodobnie w drugiej połowie XIII wieku Wiślica otrzymała prawa miejskie od księcia Bolesława Wstydliwego lub Leszka Czarnego.
W połowie XIV wieku Kazimierz Wielki otoczył miasto murami oraz zbudował tu gotycką kolegiatę i niewielki zamek. Rozpoczął się okres największej świetności miasta. Rozwijała się produkcja rzemieślnicza oraz handel. Sprzyjało temu dogodne położenie przy szlaku handlowym z Krakowa do Sandomierza. W 1528 r. zbudowano w Wiślicy wodociągi. Miasto od XIV wieku, aż do rozbiorów było siedzibą sądu miejskiego. Prężnie działała miejscowa szkoła kolegiacka, a niektórzy jej absolwenci udawali się na dalszą naukę na Uniwersytet Krakowski.
Upadek Wiślicy nastąpił w połowie XVII wieku, na skutek zniszczeń wywołanych w czasie potopu szwedzkiego. W 1766 r. leżący w ruinie wiślicki zamek został rozebrany, a w XIX wieku ten sam los spotkał kościół św. Ducha, kościół św. Marcina oraz dawne mury miejskie. W 1869 r. Wiślica utraciła prawa miejskie, co było przejawem carskich represji po upadku Powstania Styczniowego.
Zwiedzanie Wiślicy należy zacząć od obejrzenia gotyckiej kolegiaty Narodzenia NMP ufundowanej w 1352 r. przez Kazimierza Wielkiego. Jest to trzecia z kolei kolegiata istniejąca w Wiślicy. W jej podziemiach działa rezerwat archeologiczny, w którym zachowały się fragmenty wcześniejszych, romańskich kościołów oraz pochodząca z lat 1175 – 1177 płyta wiślicka. Ma ona wymiary 4,1 x 2,5 m i zawiera unikatowe przedstawienie kilku postaci, m.in. księcia Kazimierza Sprawiedliwego, który jest uważany za fundatora płyty.
Pozostałe zabytki Wiślicy to:
- dom Długosza z 1460 r., gdzie obecnie mieści się plebania i Muzeum Regionalne w Wiślicy,
- pozostałości romańskiego kościoła św. Mikołaja z XI wieku,
- gotycka dzwonnica obok kolegiaty,
- grodzisko z XI-XII wieku,
- domniemana Misa Chrzcielna z końca IX wieku,
- cmentarz żydowski,
- Kamienica Bractwa Różańcowego.
Dzwonnica obok kolegiaty
Jak dojechać:
Wiślica jest siedzibą gminy wiejskiej położonej w powiecie buskim, w województwie świętokrzyskim, 70 kilometrów na północny wschód od Krakowa. W Wiślicy krzyżuje się droga wojewódzka nr 776 i nr 771.
Współrzędne GPS: 50°20′48″N 20°40′25″E
Zwiedzanie:
Wiślicką kolegiatę można w ciągu roku zwiedzać po nabożeństwach, a w sezonie letnim kolegiata często jest otwarta również pomiędzy nabożeństwami. Turyści odwiedzający kolegiatę powinni złożyć datek do puszki.
W ramach Muzeum Regionalnego w Wiślicy zwiedzać można z przewodnikiem podziemia kolegiaty, Dom Długosza, Pawilon Archeologiczny.
Muzeum Regionalne w Wiślicy mieści się przy ul. Plac Solny 32. Czynne jest od poniedziałku do niedzieli w godzinach od 8:00 do 16:00. Od 1 stycznia 2016 r. bilet normalny do muzeum kosztuje 12 zł, a ulgowy 9 zł.
Źródła wykorzystane do stworzenia wpisu:
- P. Kardyś, Wiślica w średniowieczu i w okresie wczesnonowożytnym, Kielce 2006,
- https://pl.wikipedia.org/wiki/Wi%C5%9Blica – stan na dzień 7 stycznia 2016 r.,
- http://bip.ug.wislica.pl/117/muzeum-regionalne-w-wislicy.html – stan na dzień 7 stycznia 2016 r.
