Na wysokim wzgórzu w Melsztynie, z którego rozciąga się doskonały widok na dolinę Dunajca, zachowały się ruiny średniowiecznego rycerskiego zamku.

Wznoszenie murowanej twierdzy obejmującej wschodnią, najbardziej niedostępną część stromej góry, rozpoczął w 1347 r. kasztelan krakowski Spycimir herbu Leliwa. Z 1362 r. pochodzi informacja o poświęceniu zamkowej kaplicy pw. Świętego Ducha. Być może wydarzenie to było równoznaczne z końcem prac związanych z budową najstarszej części melsztyńskiej warowni.

Zamek został powiększony pod koniec XIV stulecia. Od zachodniej strony dobudowano wówczas imponujący, pięciokondygnacyjny gotycki donżon, czyli wieżę mieszkalno-obronną, z której obecnie stoją dwie ściany i część trzeciej. W jej otworach okiennych nadal widoczne są resztki gotyckich i renesansowych obramień kamiennych.

Wjazd do zamku prowadził od północnego wschodu przez wieżę bramną z mostem zwodzonym przerzuconym nad fosą. Wodę dla załogi i mieszkańców czerpano ze specjalnej cysterny. Całość założenia otaczały mury obronne wzmocnione trzema wieżami.

Jeden z właścicieli zamku – Spytko III z Melsztyna – był przywódcą ruchu husyckiego w Polsce. Poległ on w 1439 r. w bitwie pod Grotnikami, podczas starcia z wojskami kardynała Oleśnickiego. Podobno duch Spytka III widywany jest niekiedy na zamku.

W 1511 r. warownia została sprzedana przez Jana Melsztyńskiego rodzinie Jordanów.

W połowie XVI wieku przebudowano zamek w stylu renesansowym, co wiązało się z nadaniem mu kształtu wygodnej rezydencji magnackiej. W środkowej części twierdzy powstał wówczas zachowany do dziś mur obronny ze strzelnicami. Wzniesiono także trzykondygnacyjny dom mieszkalny połączony z donżonem za pomocą drewnianych ganków.

Na przełomie XVI i XVII stulecia zamek przeszedł w ręce rodziny Tarłów i Zborowskich, a w XVIII wieku stał się własnością rodziny Lanckorońskich.

Warownia w Melsztynie znajdowała się w bardzo dobrym stanie aż do 1770 r. Wtedy to najpierw napadli ją konfederaci barscy, a potem zamek zdobyły i zniszczyły wojska rosyjskie. W kolejnych latach mury opuszczonej melsztyńskiej twierdzy rozbierano w celu pozyskania materiału budowlanego. Od 1879 r. zachowane ruiny były stopniowo zabezpieczane z inicjatywy Karola Lanckorońskiego.

Jak dojechać:

Zamek położony jest w Melsztynie, w gminie Zakliczyn w powiecie tarnowskim, w województwie małopolskim, 29 kilometrów na południowy zachód od Tarnowa.

Jadąc od strony Czchowa w kierunku Zakliczyna trasą nr 980, należy skręcić w lewo w drogę na Dębno. Pokonujemy nią około 400 metrów i skręcamy w boczną uliczkę w lewo, którą podążamy około 500 metrów. Zamek znajduje się po lewej stronie drogi. Należy zaparkować na poboczu i przejść pieszo nieco ponad 100 metrów.

Współrzędne GPS: 49°52′10″N 20°46′17″E

Zwiedzanie:

Zamek należy obecnie do gminy Zakliczyn i jest udostępniany do zwiedzania, wstęp wolny.

Źródła wykorzystane do przygotowania wpisu:

1. L. Kajzer, S. Kołodziejski, J. Salm, Leksykon Zamków w Polsce, Wydawnictwo Arkady, Warszawa 2012,
2. B. Krasnowolski, Leksykon zabytków architektury Małopolski, Wydawnictwo Arkady, Warszawa 2013,
3. Zamkowa tablica informacyjna,
4. https://pl.wikipedia.org/wiki/Zamek_w_Melsztynie – dostęp 26 listopada 2017 r.