W 1323 r. najazd krzyżacki zniszczył drewniano-ziemny gród biskupów kujawskich położony w Raciążku. Niebawem rozpoczęto w tym miejscu budowę gotyckiego zamku murowanego. W swym pierwotnym kształcie powstawał on w kilku etapach w okresie do 1363 r. Wzniesiona na wysokiej, łatwej do obrony skarpie wiślanej twierdza w Raciążku stanowiła własność biskupów kujawskich.
Najważniejsza murowana część warowni w Raciążku tzw. dwór posiadał początkowo wymiary 12 x 25 metrów i miał trzy kondygnacje. Pod koniec XIV wieku został on poszerzony do rozmiarów 17 x 25 metrów, co stanowiło podstawę do nadania mu nazwy Domu Wielkiego.
Funkcje gospodarcze pełniło zabudowane budynkami drewnianymi podzamcze.
W drugiej połowie XV wieku warownia w Raciążku została odrestaurowana, a całe wzgórze zamkowe zostało otoczone murem obwodowym. Kolejne przekształcenie twierdzy miało miejsce w latach 1531-1533. Powstała wówczas trzykondygnacyjna kwadratowa wieża od strony południowej o boku 6,8 metra. W latach 1581-1600 obiekt został rozbudowany i przekształcony w stylu renesansowym.
W 1358 r. zamek odwiedził król Kazimierz Wielki, a na początku XV stulecia doszło w nim do kilkukrotnych spotkań króla Władysława Jagiełły z wielkimi mistrzami zakonu krzyżackiego.
Zamek w Raciążku był kilkukrotnie zdobywany. Po raz pierwszy stało się to w 1330 r., kiedy to będąca jeszcze w budowie twierdza została oblężona i opanowana przez krzyżaków, którzy następnie władali nią przez kilka miesięcy. Kolejny raz zamek w Raciążku padł w 1389 r., na skutek ataku wojsk księcia mazowieckiego Siemowita. Najbardziej brzemienne w skutkach okazały się jednak wydarzenia dziejące się w 1656 r. i w 1704 r., kiedy to obiekt był niszczony przez wojska szwedzkie.
W okresie pomiędzy 1720 a 1748 rokiem na miejscu zrujnowanej twierdzy powstała barokowa rezydencja stworzona pod kierunkiem toruńskiego architekta Jana B. Cocchiego.
Po trzecim rozbiorze zamek został zsekularyzowany. Na początku XIX stulecia władze pruskie sprzedawały jego ściany jako materiał rozbiórkowy.
W latach 1978-1985 pozostałości twierdzy zostały przebadane archeologicznie i zabezpieczone.
Z pierwotnej bryły biskupiej warowni w Raciążku zachowały się niewielkie fragmenty murów Domu Wielkiego wraz z piwnicami. Wokół zamkowych ruin rosną liczne drzewa, które nadają im wiele uroku.
Jak dojechać:
Zamek położony jest w Raciążku, w gminie Raciążek, w powiecie aleksandrowskim, w województwie kujawsko-pomorskim, 30 kilometrów na południowy wschód od Torunia.
Współrzędne GPS: 52°51′26″N 18°49′11″E
Zwiedzanie:
Wstęp wolny, ruiny zamku można zwiedzać w każdym czasie.
Źródła wykorzystane do przygotowania wpisu:
- L. Kajzer, S. Kołodziejski, J. Salm, Leksykon Zamków w Polsce, Wydawnictwo Arkady, Warszawa 2012,
- A. Wagner, Murowane budowle obronne w Polsce X-XVII w., t. II, Wydawnictwo Bellona, Warszawa 2019,
- https://pl.wikipedia.org/wiki/Zamek_w_Raci%C4%85%C5%BCku – dostęp 30 stycznia 2021 r.
