W latach 1303 – 1320 w Wąbrzeźnie, na półwyspie jeziora zwanego obecnie Zamkowym, biskupi chełmińscy wybudowali swoją obronną rezydencję. Założenie składało się z położonego na sztucznym, usypanym wzniesieniu zamku właściwego oraz oddzielonego od niego fosą przedzamcza.

Główna część twierdzy powstała na planie kwadratu o boku 60 metrów. Do jej budowy użyto cegły osadzonej na kamiennej podmurówce. Warownia składała się z trzech skrzydeł: południowego, zachodniego i północnego. Każde z nich miało dwie lub trzy, przynajmniej częściowo podpiwniczone kondygnacje. Od strony wschodniej dziedziniec był zamknięty murem obwodowym, a poza jego lico wystawała ośmioboczna wieża ostatecznej obrony, która zabezpieczała również położony nieopodal wjazd na dziedziniec.

Nie jest znane dokładne rozplanowanie zamku. Przypuszcza się, że najbardziej reprezentacyjne było pierwsze piętro skrzydła południowego, gdzie położone były kaplica i jadalnia. Przyziemie oraz ostatnie piętra wykorzystywano na cele gospodarcze. Komnaty mieszkalne biskupa prawdopodobnie znajdowały się w północnym i zachodnim skrzydle. Zamek otoczony był parchamem, murem obwodowym i fosą. Na środku dziedzińca znajdowała się studnia, skąd czerpano wodę na potrzeby załogi.

Przedzamcze położone było od strony wschodniej. Miało kształt trapezu o długości około 120 metrów, otoczono je murem obronnym z dwoma narożnymi wieżyczkami. Ufortyfikowana brama prowadząca na przedzamcze znajdowała się od strony wschodniej. Można się było do niej dostać przez most zwodzony przerzucony nad fosą.

W 1454 r. zamek w Wąbrzeźnie udało się zdobyć oddziałom walczącego z Krzyżakami Związku Pruskiego. Wojska zakonne odbiły go 10 lat później, lecz doprowadziły przy tym do istotnych zniszczeń murów warowni.

W wyniku zawartego w 1466 r. II pokoju toruńskiego zamek znalazł się w Królestwie Polskim i został poddany odbudowie. Na początku XVII wieku biskupi chełmińscy przekształcili go w rezydencję w stylu barokowym. W 1655 r. wojska szwedzkie doprowadziły do destrukcji twierdzy, która już nigdy później nie była użytkowana zgodnie ze swym przeznaczeniem.

Począwszy od 1792 r. aż do końca XIX wieku trwała rozbiórka dawnej warowni na materiał budowlany, realizowana w oparciu o zgodę władz pruskich.

Do dziś z zamku pozostały jedynie fragmenty murów przyziemia, dolna partia ośmiobocznej wieży oraz duża część zamkowej fosy, obecnie głębokiej na około 4 metry.

Jak dojechać:

Ruiny zamku położone są w Wąbrzeźnie przy ul. Podzamcze.

Wąbrzeźno to miasto powiatowe w województwie kujawsko-pomorskim, 47 kilometrów na północny wschód od Torunia.

Współrzędne GPS: 53°17′02,03″N 18°56′21,05″E

Zwiedzanie:

Na terenach po dawnym zamku w Wąbrzeźnie znajduje się obecnie nieogrodzony park miejski, do którego wstęp jest wolny.

Źródła wykorzystane do przygotowania wpisu:

1. J. Bieszk, Zamki państwa krzyżackiego w Polsce, Bellona, Warszawa 2010,

2. T. Stochmal, Zapomniane miejsca. Kujawsko-pomorskie. Przewodnik, Warszawa 2015,

3. https://pl.wikipedia.org/wiki/Zamek_w_W%C4%85brze%C5%BAnie – dostęp 22 lipca 2017 r.