Synagoga w Szydłowie
Murowana synagoga w Szydłowie została wzniesiona w latach 1534-1564, w stylu późnogotyckim. Jest jedną z najstarszych synagog zachowanych w Polsce. Obok synagogi znajduje się pochodzący z XIX wieku drewniany babiniec.
Kamienne ściany zewnętrze synagogi, o dwumetrowej grubości, są zwieńczone blankami i attyką. Grube mury, niewielkie okna, schowane pomiędzy potężnymi przyporami, świadczą o tym, że była to bożnica o charakterze obronnym.
Sala modlitwy w synagodze jest poniżej poziomu ulicy, posiada sklepienie kolebkowe z lunetami, ozdobione stiukową, późnorenesansową dekoracją. Na wschodniej ścianie wmurowany jest aron-ha-kodesz, pochodzący z początku XVII wieku. Prowadzą do niego kamienne schodki.
Aron-ha-kodesz w synagodze w Szydłowie
Nie zachowały się bogate XVIII-wieczne polichromie, wykonane przez Jehuda Lejba, który był artystą, ozdabiającym także bożnice w Pińczowie i Działdowie.
Wnętrze synagogi w Szydłowie zostało w 1880 r. poważnie zniszczone na skutek pożaru, ale w okresie międzywojennym udało się je odnowić. W czasie II wojny światowej bożnica została zdewastowana, a po wojnie wykorzystywano ją jako magazyn i kino. W latach 1978-1981 przeprowadzono gruntowny remont synagogi i babińca, po którym obiekty te zostały udostępnione na cele muzealne i kulturalne.
W szydłowskiej synagodze znajduje się obecnie ekspozycja judaików. Zobaczyć można m.in. świeczniki, Koronę Tory i kilka jadów. Jad to pałeczka w kształcie dłoni wykorzystywana podczas czytania Tory, która jest zwojem tak świętym, że nie może go dotykać ludzka ręka.
Legendarne początki osadnictwa żydowskiego w Szydłowie sięgają XIV wieku, kiedy to miała powstać w Szydłowie pierwsza synagoga. Z pewnością Żydzi mieszkali w Szydłowie w połowie XV wieku. Potwierdza to treść przywileju króla Kazimierza Jagiellończyka z 1453 r., wydanego dla szydłowskich Żydów.
Zagadką jest, w jaki sposób szydłowscy Żydzi mogli sfinansować koszty budowy tak wspaniałej synagogi. W 1564 r., czyli w roku zakończenia budowy, Szydłów zamieszkiwało tylko 14 gospodarzy żydowskich. Być może pomocy udzielili Żydzi z innych miast Małopolski.
Znaczne zwiększenie liczebności społeczności żydowskiej w Szydłowie nastąpiło w drugiej połowie XVII wieku. Od tego czasu, aż do II wojny światowej Żydzi stanowili około jednej trzeciej ludności miasta.
Jad
Jak dojechać:
Synagoga znajduje się w Szydłowie, przy ul. Targowej 3. Szydłów ma obecnie status wsi położonej w powiecie staszowskim, w województwie świętokrzyskim, 115 km na północny wschód od Krakowa. Krzyżują się tu drogi wojewódzkie nr 765 i 756.
Współrzędne GPS: 50°35′31″N 21°00′04″E
Zwiedzanie:
W synagodze ma obecnie siedzibę Gminne Centrum Kultury. Wszystkie obiekty zabytkowe Szydłowa, w tym synagogę, można zwiedzać w oparciu o jeden bilet, którego cena w 2016 r. wynosi:
bilet normalny – 6 zł,
bilet ulgowy – 4 zł.
Bilet można nabyć w dowolnym obiekcie zabytkowym Szydłowa udostępnionym do zwiedzania.
Źródła wykorzystane do stworzenia wpisu:
- M. Maciągowski, Społeczność żydowska w Tarnowie – Monografia gminy Szydłów, pod redakcją Cezarego Jastrzębskiego, Szydłów 2012,
- http://www.szydlow.pl/synagoga – stan na 6 marca 2016 r.,
- http://www.sztetl.org.pl/pl/article/szydlow/11,synagogi-domy-modlitwy-i-inne/4633,synagoga-w-szydlowie-ul-targowa-3-/ – stan na 6 marca 2016 r.,
- https://pl.wikipedia.org/wiki/Synagoga_w_Szyd%C5%82owie – stan na 6 marca 2016 r.
