Stanowiący element Szlaku Orlich Gniazd zamek w Rabsztynie wziął swoją nazwę od wysokiej, wznoszącej się na wysokości 427,5 m n.p.m. wapiennej skały, na której został posadowiony. Niemiecka nazwa twierdzy – Rabenstein – jest tłumaczona na język polski jako krucza skała. Stąd też w symbolice tego miejsca pojawiają się liczne odniesienia do tego największego w Polsce ptaka śpiewającego.
Początki rabsztyńskiej warowni sięgają drugiej połowy XIII wieku, kiedy powstało tu pierwsze drewniane założenie obronne. Zapewne w tym samym czasie doszło do upadku grodu w Starym Olkuszu, więc zamek w Rabsztynie mógł wówczas przejąć funkcję strażnicy ubezpieczającej Kraków od strony Śląska. Nie jest znany fundator pierwszych, drewnianych umocnień. Uważa się, że mógł nim być biskup krakowski Jan Muskata, król Czech i Polski Wacław II albo przedstawiciel polskiego rodu Toporczyków z Morawicy.
Strategicznie położenie – niedaleko ważnego, górniczego miasta Olkusza i szlaku z Krakowa na Śląsk – spowodowało przebudowę warowni w konstrukcję murowaną za czasów panowania króla Kazimierza Wielkiego. Do końca XIV stulecia twierdza w Rabsztynie uzyskała konstrukcję trzyczłonową. Składała się z najstarszej części – zamku górnego i dobudowywanych w kolejności: zamku średniego i zamku dolnego. W XVI wieku warownia została przekształcona w stylu renesansowym, a na początku XVII stulecia powstał w jej obrębie wygodny, nowożytny pałac. Zamek w czasach swej świetności pełnił funkcję siedziby starosty.
Warownia w Rabsztynie poważnie ucierpiała podczas potopu szwedzkiego i mimo prób jej ratowania została ostatecznie opuszczona pod koniec XVIII wieku. W następnym stuleciu obiekt popadał w coraz większą ruinę. Na początku XX wieku zawaleniu uległa główna wieża.
W latach 2001-2021 na terenie rabsztyńskiej warowni prowadzono kompleksowe badania archeologiczne oraz prace rekonstrukcyjne. Pozwoliły one na częściowe odtworzenie dawnego wyglądu twierdzy oraz udostępnienie jej do zwiedzania.
Malownicze rabsztyńskie ruiny przyciągają obecnie wielu turystów. Szczególną atrakcją jest zrekonstruowana wieża zamkowa, z której można podziwiać okolicę. Corocznie organizowane są tu turnieje rycerskie oraz zwiedzanie twierdzy w ramach Juromanii. Ważnym uzupełnieniem oferty jest zamkowa kawiarnia oraz sklepik z pamiątkami.
Jak dojechać:
Zamek Rabsztyn znajduje się we wsi Rabsztyn, około 4 km na północny wschód od Olkusza, w województwie małopolskim.
Współrzędne GPS: 50°18′03″N 19°35′39″E
Zwiedzanie:
Godziny otwarcia najlepiej sprawdzać na bieżąco w kalendarzu dostępnym na stronie: https://zamekrabsztyn.pl/index.php/home/kalendarz/
Dane kontaktowe:
rezerwacje, przewodnicy: +48 32 706-52-36
kasa: +48 32 706-52-31
e-mail: rabsztyn@mok.olkusz.pl
Ceny biletów:
normalny od 15 zł,
ulgowy od 10 zł.
Dzieci do lat 3 mają zapewniony wstęp bezpłatny.
Istnieje możliwość zwiedzania zamku z przewodnikiem.
Źródła wykorzystane do przygotowania wpisu:
- L. Kajzer, S. Kołodziejski, J. Salm, Leksykon Zamków w Polsce, Wydawnictwo Arkady, Warszawa 2012,
- A. Wagner, Murowane budowle obronne w Polsce X-XVII w., t. II, Wydawnictwo Bellona, Warszawa 2019,
- B. Krasnowolski, Leksykon zabytków architektury Małopolski, Wydawnictwo Arkady, Warszawa 2013,
- S. Dryja, W. Niewalda, Zamek w Rabsztynie w świetle badań w latach 2001-2014. Podstawowe uwagi, Ilcusiana nr 11,
- https://pl.wikipedia.org/wiki/Zamek_w_Rabsztynie – dostęp 10 kwietnia 2023 r.,
- https://zamekrabsztyn.pl/ – dostęp 10 kwietnia 2023 r.
