Kamienna cerkiew pw. św. Onufrego w Posadzie Rybotyckiej to świątynia obronna, składająca się z trzech połączonych ze sobą członów – wież. Każdą z części przykrywa czterospadowy dach. Cerkiew jest budowlą gotycko-renesansową, orientowaną. Jej ściany zewnętrzne są otynkowane. Kiedyś zapewne były białe, lecz dziś dominuje szarość.
Najstarsze jest gotyckie, prosto zamknięte prezbiterium, powstałe na przełomie XIV i XV wieku. Kwadratową nawę uczeni datują na XV stulecie. Najmłodsza jest część zachodnia, zbudowana na początku XVI wieku. Obejmuje ona kruchtę i babiniec oraz dawną kaplicę dla mnichów na piętrze.
Cerkiew do końca XVIII stulecia była świątynią klasztorną bazylianów, a potem służyła miejscowej parafii.
Obronność budowli zapewniały nie tylko grube mury oraz strzelnice na poddaszu, ale również dogodne położenie na wzgórzu. Konstrukcję wzmacniają także potężne przypory kryte małymi daszkami. Do dziś widoczne są również pozostałości murów obronnych otaczających plac wokół cerkwi. Świątynia dawała schronienie okolicznym mieszkańcom podczas licznych nieprzyjacielskich najazdów nawiedzających te tereny. W 1524 r., w czasie tatarskiego ataku doszło do uszkodzenia cerkwi. Podjęta po odejściu czambułu naprawa obejmowała wzmocnienie arkady ściany tęczowej oraz stworzenie szczytu schodkowego prezbiterium ze sterczynami. Od tego czasu zewnętrzny wygląd cerkwi nie uległ poważnym zmianom.
Do 1692 r. świątynia w Posadzie Rybotyckiej należała do prawosławnych, potem przejęli ją grekokatolicy. Po 1945 r., na skutek wysiedlenia większości parafian, cerkiew przestała pełnić funkcje sakralne i uległa zniszczeniu i dewastacji. Później budowla znajdowała się pod opieką Muzeum Narodowego Ziemi Przemyskiej. W 2010 r. obiekt przekazano parafii greckokatolickiej.
Wewnątrz cerkwi zachowały się kamienne kolebkowe sklepienia oraz polichromia bizantyjska odkryta podczas przeprowadzonego w latach sześćdziesiątych XX wieku remontu. Badacze datują powstanie malowideł na XVI stulecie, a część z nich mogła zostać stworzona pod koniec XV wieku. Średniowieczna, murowana ściana ikonostasu posiada dwoje wrót.
Niezwykła atmosfera murów zabytkowej cerkwi jest wzmacniana przez liczne otaczające ją drzewa. Niedaleko, po drugiej stronie asfaltowej drogi płynie malownicza i kręta rzeka Wiar.
Świątynia w Posadzie Rybotyckiej jest uznawana za najstarszą, zachowaną w całości cerkiew w Polsce.
Jak dojechać:
Świątynia położona jest w Posadzie Rybotyckiej, wsi w gminie Fredropol, w powiecie przemyskim, w województwie podkarpackim, 30 kilometrów na południowy zachód od Przemyśla.
Współrzędne GPS: 49°39′56,95″N 22°36′04,37″E
Zwiedzanie:
Obiekt można swobodnie oglądać od zewnątrz. Na zwiedzanie wnętrza cerkwi w Posadzie Rybotyckiej należy umówić się z przewodnikiem z Przemyśla z co najmniej jednodniowym wyprzedzeniem, dzwoniąc pod nr telefonu: 511 002 640 w godzinach od 8:00 do 14:00 i od 16:00 do 18:30.
Opłata stała za udostępnienie cerkwi wynosi 60 zł. Dodatkowo należy zapłacić 5 zł od każdej osoby.
Źródła wykorzystane do przygotowania wpisu:
- J. Żabicki, Leksykon zabytków architektury Lubelszczyzny i Podkarpacia, Wydawnictwo Arkady, Warszawa 2013,
- https://pl.wikipedia.org/wiki/Cerkiew_%C5%9Bw._Onufrego_w_Posadzie_Rybotyckiej – dostęp 18 lutego 2018 r.,
- https://pl.wikipedia.org/wiki/Posada_Rybotycka – dostęp 18 lutego 2018 r.
