Zbór w Kolosach
Zbór w Kolosach został wzniesiony w 1654 r. z fundacji rodziny Rupniewskich. Ma on kształt niewielkiej ceglanej budowli nakrytej czterospadowym dachem. Pierwotnie dach kryty był gontem, który jednak po ostatnim pożarze został zastąpiony blachą. Wejścia do zboru strzegą kute metalowe drzwi zamknięte na kłódkę. Nad otworem wejściowym zachował się herb Szreniawa uznawany za rodowy znak fundatorów. Niewielkie, zakratowane okienko od strony południowej pozwala zajrzeć do wnętrza. Zobaczymy w nim otynkowane sklepienie kolebkowe z lunetami dźwigane przez grube ściany, w których nadal widoczne są ślady dawno zamurowanych okien.
Wnętrze zboru w Kolosach
Początkowo zbór w Kolosach był wykorzystywany przez braci polskich zwanych też arianami. Jednak, na mocy sejmowej uchwały z 1658 r., bracia polscy zostali zobowiązani do przejścia na katolicyzm lub opuszczenia kraju w ciągu trzech lat. Powodem banicji miała być zdrada arian przejawiająca się w trakcie Potopu służbą na rzecz króla Szwecji, który obiecywał im obronę przed prześladowaniami ze strony katolickiej inkwizycji. Argument o wiarołomstwie braci polskich nie był jednak jedyną przesłanką ich wypędzenia. W tamtym okresie także przedstawiciele innych wyznań zamieszkujący Rzeczpospolitą dobrowolnie zaprzysięgali wierność królowi Szwecji i nie spotkała ich za to tak dotkliwa kara. O wypędzeniu braci polskich, bardziej od samej zdrady, mogła zadecydować ich daleko idąca odmienność religijna i światopoglądowa. Wystarczy przypomnieć, że arianie nie uznawali dogmatu o Trójcy Świętej, głosili nowatorskie hasła sprawiedliwości, tolerancji i równości społecznej, sprzeciwiali się karze śmierci. Nierzadko też, z przyczyn ideowych, odmawiali pełnienia funkcji państwowych, zwłaszcza wojskowych. Nie bez powodu więc bracia polscy do dziś są uważani za najbardziej radykalne, a zarazem wyjątkowo nowatorskie skrzydło polskiej reformacji.
Wypędzenie arian uznawane jest za pierwszy i ostatni przypadek w historii Polski, kiedy to zastosowano zasadę zbiorowej odpowiedzialności wobec całej grupy religijnej. Przyjmuje się, że ostatni synod arian w Rzeczpospolitej odbył się w 1662 r. Po tej dacie, w kraju pozostali już tylko nieliczni bracia polscy, którzy musieli ukrywać swe prawdziwe przekonania po pozornej konwersji na katolicyzm.
Drzwi wejściowe z widocznym nad nimi herbem Szreniawa
Na skutek tych wydarzeń, arianie w latach sześćdziesiątych XVII wieku musieli również opuścić zbór w Kolosach. Stał się on wówczas miejscem modlitwy kalwinistów lub luteran. W XIX wieku budynek zboru w Kolosach został przekształcony w lamus dworski. Dziś stoi niewykorzystany.
Jak dojechać:
Zbór znajduje się w Kolosach w gminie Czarnocin, w województwie świętokrzyskim, około 67 km na północny-wschód od Krakowa. Jadąc drogą nr 776 z Kazimierzy Wielkiej w kierunku Wiślicy, należy zjechać w prawo w drogę gminną prowadzącą do miejscowości Kolosy. Po przejechaniu około 1,8 km, na skrzyżowaniu z drogą podporządkowaną skręcamy w asfaltową drogę w prawo. Po przebyciu około 200 metrów zobaczymy zbór po prawej stronie drogi.
Współrzędne GPS: 50°19′08″N 20°36′45″E
Zwiedzanie:
Zbór można oglądać od zewnątrz. Wstęp na teren otaczający zbór jest wolny.
Źródła wykorzystane do stworzenia wpisu:
- W. Urban, Epizod reformacyjny – seria Dzieje Narodu i Państwa Polskiego,
- Z. Gołaszewski, Bracia polscy zwani arianami, Wydawnictwo WIMANA, Gdańsk 2015,
- https://pl.wikipedia.org/wiki/Kolosy – stan na 8 czerwca 2016 r.,
- https://pl.wikipedia.org/wiki/Bracia_polscy – stan na 8 czerwca 2016 r.
